تغذیه با شیر مادر

شیردهی به نوزاد یک راه طبیعی برای تأمین غذای نوزاد در ماه‌های اول است و همچنین به بهبود مادر بعد از زایمان نیز کمک می‌کند. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) و همچنین سازمان بهداشت جهانی (WHO) به تغذیه‌ی نوزاد در شش ماه اول تنها با شیر مادر تأکید کرده‌اند. بعد از ۶ ماه اول هر دو سازمان مصرف میوه، سبزیجات و غلات در کنار شیر مادر را پیشنهاد می‌کنند.

با این حال شیردهی یک مسئله‌ی شخصی است و حتی برخی افراد ممکن است نتوانند به نوزاد خود شیر دهند. در این صورت کودک باید با روش‌های دیگر تغذیه شود تا روند رشد او کند نشود. در این مقاله مزایای شیردهی، مشکلات و مواردی که باید در نظر داشته باشید را شرح داده‌ایم.

مزایا شیردهی به نوزاد چیست؟

تغذیه با شیر مادر فواید سلامتی کوتاه ‌مدت و بلند مدتی برای مادر و کودک دارد. این مزایا برای کودک شامل موارد زیر است:

• کاهش عفونت‌ها: نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به عفونت‌های کودکی کمتری مانند عفونت گوش، عفونت‌های تنفسی، عفونت‌های روده و همچنین سرماخوردگی مبتلا می‌شوند.
• مصونیت بالاتر در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها: شیر مادر حاوی ایمونوگلوبولین یا آنتی‌بادی‌های مادر است. این پروتئین‌ها به تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد کمک می‌کند.
• کاهش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS): کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، خطر کمتری در سال اول تولد، برای ابتلا به SIDS دارند.
• وزن سالم: شیردهی به نوزادان وزن آن‌ها را ایده‌آل نگه داشته و نسبت به کودکانی که شیرخشک مصرف می‌کنند، چاقی کمتری دارند.
• کاهش خطر دیابت: تغذیه با شیر مادر خطر ابتلا به دیابت نوع یک را کاهش می‌دهد.
• یک منبع کامل: نوزادان در مراحل مختلف رشد به مواد مغذی متفاوتی نیاز دارند. شیر مادر یک منبع کاملی است که به طور طبیعی این نیازها را برای نوزاد تأمین می‌کند.

مزایا شیردهی تنها برای کودک نیست.

 مزایا این امر برای مادران عبارت‌اند از:

• بهبود یافتن: شیردهی موجب می‌شود تا اکسی‌توسین بیشتری آزاد شود که این هورمون به انقباضات رحمی کمک کرده و موجب می‌شود رحم به اندازه‌ی قبل از بارداری برگردد.
• کاهش وزن سریع‌تر: مادرانی که به نوزادان خود شیر می‌دهند، سریع‌تر وزن به جا مانده از بارداری خود را از دست می‌دهند.
• کاهش ابتلا به افسردگی: خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان در مادرانی که با شیر مادر، کودک خود را تغذیه می‌کنند، بسیار کمتر از مادران دیگر است.
• کاهش خطر برخی سرطان‌ها: هرچه مادران مدت زمان بیشتری را به شیردهی نوزاد خود بپردازند، خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را کاهش می‌دهند.

میزان تولید شیر مادر تا حد زیادی به میزان شیری که نوزاد می‌خورد، بستگی دارد.

نحوه صحیح شیر دادن به نوزاد چیست؟

اکثر نوزادان ۱ تا ۲ ساعت پس از تولد، آماده شیردهی هستند. در ادامه، راهنمای گام‌به‌گام نحوه صحیح شیر دادن به نوزاد را بیان می‌کنیم:

1. 1. قبل از هر بار شیردهی، دست‌‌های خود را بشویید.
   2. کودک خود را در پوزیشن مناسب شیردهی قرار دهید.
   3. شست دست‌آزاد خود را بالای سینه و انگشت‌های دیگر را زیر سینه قرار دهید.
   4. لب‌های کودک را به نوک پستان خود بزنید تا زمانی که کودک دهانش را کاملا باز کند.
   5. نوک پستان خود را تا انتها در دهان کودک قرار دهید و او را به خود نزدیک‌تر کنید. این کار به فک کودک اجازه می‌دهد تا مجاری شیر را در زیر آرئول (نوک پستان) فشار دهد.

نکات شیردهی پس از زایمان:

زمانی که نوزاد متولد می‌شود، شیر شروع به ترشح می‌کند. ابتدا، شیر حالت «پیش شیر» دارد که به آن آغوز می‌گویند. شیر آغوز به رنگ زرد و غلیظ است و جریان آهسته‌تری دارد تا کودک نحوه شیر خوردن را یاد بگیرد. توجه داشته باشید که معده نوزاد تازه‌متولدشده، فقط به‌اندازه یک انگور بزرگ است. 3 تا 4 روز اول شیردهی، آغوز ترشح می‌شود. همچنین، در صورت امکان پس از تولد از شیشه شیر یا پستانک استفاده نکنید؛ چراکه ممکن است کودک گیج شود و شیردهی را سخت‌تر کند.

در ادامه به چند سوال مهم درمورد شیردهی به نوزاد پاسخ می‌دهیم:

1. چگونه بفهمم که کودکم درست شیر می‌خورد؟

در هنگام شیردهی، لب نوزاد باید تمام ناحیه هاله سینه شما را بپوشاند و فک او باید شروع به حرکت جلو و عقب کند. در حین شیردهی ممکن است به‌جای صدا مکیدن، صدا بلعیدن نیز بشنوید.بینی کودک در حین شیردهی ممکن است که به سینه برخورد کند، اما مشکلی در دم بازدم او به وجود نمی‌آید. اگر نگران هستید که کودکتان نتواند به‌راحتی نفس بکشد، به‌آرامی سینه خود را به کنار بینی او، فشار دهید تا فضای بیشتری برای نفس‌کشیدن داشته باشد. کودک نباید برای شیر خوردن سرش را بچرخاند یا گردنش را فشار دهد.

2. چطور شیر خود را در دوران شیردهی بیشتر کنیم؟

اگر فکر می‌کنید که کودکتان به شیر بیشتری نیاز دارد، تعداد دفعات شیردهی را در روز افزایش دهید. بنابراین، باید خودتان به‌اندازه کافی استراحت کنید و رژیم غذایی مناسبی را رعایت کنید. پس از زایمان به بدن خود زمان دهید تا بتوانید نیازهای نوزاد را برآورده کنید. شیر مادر را با شیر خشک یا غلات جایگزین نکنید. این کار می‌تواند باعث شود که نوزاد علاقه اش را به شیر از دست دهد و شیر شما نیز کاهش یابد.‌ شما نباید تا حدود 6 ماهگی به کودک خود غذای جامد دهید. بهتر است که روش‌های طبیعی برای افزایش شیر مادر را انجام دهید.

3. هر چند وقت یک‌بار باید به نوزادم شیر بدهم؟

می‌توانید هر چندباری که خواستید به نوزاد خود شیر دهید؛ اما باید بدانید که چه زمانی کودک گرسنه است. گریه می‌تواند نشانه گرسنگی باشد، اما از علائم اولیه گرسنگی نوزاد محسوب نمی‌شود. پس، به نشانه‌‌های اولیه گرسنگی نوزادتان توجه کنید. این علائم اولیه عبارت‌اند از:

• حرکات مکیدن
• چرخیدن به سمت سینه
• مکیدن دست
• هیجان‌زده یا هوشیار شدن

پس از تولد، کودکتان، ممکن است 8 تا 12 بار در روز یا بیشتر گرسنه شود. این عدد می‌تواند در طول زمان کمتر شود و سپس ناگهان بیشتر گردد. بیشتر شدن نیاز به شیردهی، در 2 هفتگی و 6 هفتگی و دوباره در حدود 3 ماهگی و 6 ماهگی رخ می‌دهد.

4. از کجا بفهمیم که کودکم به‌اندازه کافی شیر خورده است؟

در زمان شیردهی، علائم زیر می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید که آیا کودک به‌اندازه کافی شیر خورده است:

• بعد از هر بار تغذیه حالت رضایت داشته باشد.
• پس از 3 تا 7 روز اول پس از تولد به طور مداوم وزن اضافه کند. (کودک شما ممکن است در هفته اول پس از تولد کمی وزن کم کند.)
• حدود 6 تا 8 پوشک خیس در روز داشته باشد.
• در ابتدا حدود 2 تا 5 بار یا بیشتر مدفوع کند. این تعداد ممکن است به حدود 2 مدفوع یا کمتر در روز کاهش پیدا کند.

گاهی اوقات، در زمان شیردهی به نوزاد، ممکن است که خوابش ببرد. در این صورت، می‌توانید سینه را فشار دهید تا شیر بیشتری جریان پیدا کند. با این کار احتمالا کودک بیدار می‌شود. اگر مطمئن نیستید که شیر به‌اندازه کافی خورده یا خیر، سینه دیگر را امتحان کنید تا متوجه شوید تمایلی به شیر دارد یا خیر.

5. چگونه زمان بین شیردهی را بشمارم؟

مدت‌زمان بین شیر دادن به نوزاد، اززمانی که کودک شروع به شیر خوردن می‌کند تا زمانی که دوباره اقدام به شیردهی می‌کنید، محاسبه می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، وقتی پزشک از شما می‌پرسد که به کودک خود چند وقت یکبار شیر می‌دهید، در صورتی می‌توانید بگویید که هر 2 ساعت یکبار که اولین شیردهی شما در ساعت 6 صبح شروع شود و شیردهی بعدی حدود ساعت 8 صبح، سپس 10 صبح و به همین ترتیب تا آخر روز ادامه پیدا کند.

به‌خصوص در اوایل شاید فکر کنید که تمام شبانه‌روز در حال شیر دادن هستید که طبیعی است. باگذشت زمان، فاصله بین شیردهی بیشتر می‌شود.

6. شیردهی چقدر طول می‌کشد؟

نوزادان ممکن است از یک یا هر دو سینه، تا 20 دقیقه یا بیشتر، شیر بخورند. همانطور که نوزاد بزرگتر می‌شود، در خوردن شیر مهارت بیشتری پیدا می‌کند و شیردهی در هر طرف حدود 5 تا 10 دقیقه می‌تواند طول بکشد.

مدت‌زمان شیردهی، به شما، کودکتان و موارد زیر بستگی دارد:

• میزان روان بودن شیر (معمولاً 2 تا 5 روز پس از تولد شیر رقیق‌تر می‌شود.)
• جریان شیر بلافاصله یا پس از چند دقیقه پس از شیردهی اتفاق افتد.
• جریان شیر شما کند یا سریع باشد.
• کودک خوب می‌مکد و تاحدامکان ناحیه آرئول (دایره تیره پوست اطراف نوک پستان) را می‌گیرد.
• کودک فوراً شروع به بلعیدن می‌کند یا این کار را کند انجام می‌دهد.
• کودک شما خواب‌آلود یا حواس‌پرت است.

7. چه زمانی باید سینه را در زمان شیردهی عوض کرد؟

اجازه دهید، کودکتان تا زمانی که سیر می‌شود، شیر بخورد. نوزاد ممکن است که حدود 15 تا 20 دقیقه از هر سینه تغذیه کند. سعی کنید در هر بار شیردهی، از هر دو سینه خود استفاده کنید.‌ مطمئن شوید که نوزاد، قبل از شروع سینه دیگر، شیر سینه قبلی را کامل تموم کرده باشد.‌ پس از تموم شدن شیر، کودک خودش سینه را رها می‌کند.زمان شیر دادن نوزاد را محدود نکنید. چون این امر مانع از تخلیه کامل مجاری شیر شما می‌شود. این کار می‌تواند جریان شیر را کمتر کند و مکیدن شیر برای کودک سخت‌تر می‌شود. همچنین، این کار احتمال دارد، باعث تورم و درد شود. استفاده از کمپرس سرد قبل از شیردهی، می‌تواند شیردهی را راحت‌تر کند.

8. هر چند وقت یک‌بار باید کودک در طول شیردهی آروغ بزند؟

معمولا پس از اتمام شیردهی از یک سینه و قبل از اینکه نوزاد بخواهد از سینه دیگر شیر بخورد، باید آروغ بزند. گاهی اوقات، تعویض سینه به‌تنهایی برای آروغ‌زدن نوزاد کافی است. هیچ قانون خاصی برای تعداد دفعات و زمان آروغ‌زدن کودک وجود ندارد و شما باید باتوجه‌به نوزاد خود این کار را انجام دهید. برخی از نوزادان بیشتر و بعضی دیگر کمتر به آروغ‌زدن نیاز دارند.       اگر کودک شما زیاد آب دهان خود را تف می‌کند، سعی کنید که بیشتر آروغ بزند؛ اگرچه این امر طبیعی است و نوزادان پس از غذاخوردن یا در حین آروغ‌زدن مقدار کمی آب دهان خود را بیرون می‌دهند. لازم به ذکر است که نوزاد نباید پس از شیردهی استفراغ کند. اگر کودک شما حجم زیادی از شیر را بالا آورد، شاید مشکلی دارد و باید توسط پزشک معاینه شود. اگر نگران هستید که کودکتان بیش از حد، آب دهان خودش را تف می‌کند، با پزشک خود مشورت کنید.

9. چرا کودک من گرسنه‌تر از حد معمول است؟

هنگامی که نوزادان دوره رشد سریعی را پشت سر می‌گذارند (که جهش رشد نامیده می‌شود)، بیش از حد معمول غذا می‌خورند. این جهش می‌تواند در هر زمانی اتفاق افتد. اما در ماه‌های اولیه، جهش رشد اغلب در زمان‌‌های زیر رخ می‌دهد:

• 7-14 روزگی؛
• 2 ماهگی
• 4 ماهگی
• 6 ماهگی

در این مواقع، علائم گرسنگی نوزاد را دنبال کنید. ممکن است برای مدتی نیاز به شیردهی بیشتر داشته باشید.

10. چه مدت باید به نوزادم شیر بدهم؟

متخصصان توصیه می‌کنند که نوزادان در 6 ماه اول به طور انحصاری با شیر مادر (بدون شیر خشک، آب، آب میوه، شیر غیر مادر یا غذا) تغذیه شوند. همچنین برای شما و کودک بهتر است که به مدت ۲ سال، به شیردهی ادامه دهید. هر مدت زمانی که کودک شما بتواند با شیر مادر تغذیه شود، برای او مفید است.

11. چه زمانی مادر باید از شیردهی خودداری کند؟

شیر مادر بهترین تغذیه برای اکثر نوزادان از جمله نوزادان نارس و بیمار محسوب می‌شود. بااین‌حال، استثنائات نادری وجود دارند که شیردهی نباید انجام شود. به‌عنوان‌مثال در صورت مصرف بعضی از داروهای خاص باید شیر دادن به نوزاد متوقف شود. اگرچه بسیاری از داروها وارد شیر مادر می‌شوند، اما اکثر آن‌ها تأثیر کمی بر شیر یا سلامت نوزاد دارند. بااین‌حال، پزشکان همیشه باید هنگام تجویز دارو برای مادران در دوران شیردهی، خطرات و مزایا آن را به طور دقیق بررسی کنند.

چطور در دوران شیردهی می‌توان به سرکار رفت؟

پس از بازگشت به محل کار می‌توانید شیردهی را با استفاده از شیردوش ادامه دهید. شما می‌توانید قبل از رفتن به محل کار و هر 3-4 ساعت در محل کار (یا هر چند وقت یکبار که به طور معمول به کودک خود شیر می‌دهید) از شیردوش استفاده کنید.

شیر را در یخچال نگهداری کنید، در این صورت در زمان‌‌‌هایی که سرکار هستید، کودک می‌تواند از آن تغذیه کند. لازم به ذکر است که شیر را تا 4 روز در یخچال می‌توان نگهداری کرد. اگر قرار نیست که در مدت 4 روز از شیر استفاده شود، آن را فریز کنید. شیر مادر 6 تا 12 ماه در فریزر ماندگاری دارد. پس از اینکه از کار برگشتید، به صورت معمول، خودتان به نوزاد شیر دهید.

غذاهای مفید در دوران شیردهی چیست؟

بهترین تغذیه در دوران شیردهی، داشتن رژیم غذایی متعادل با مقدار زیادی کلسیم است. یک رژیم غذایی متعادل باید شامل هر 5 گروه غذایی باشد. شما باید روزانه 5 وعده شیر یا محصولات لبنی مصرف کنید. خوردن غذاهایی که در دوران بارداری برای شما محدود شده بودند، اغلب پس از زایمان مشکلی ندارد. این غذاها تاثیری بر سلامت کودک ندارد. اگر گوشت یا لبنیات نمی‌خورید، می‌توانید کلسیم را از غذاهایی مانند بروکلی، دانه‌های کنجد، توفو و کلم پیچ دریافت کنید. اگر به‌اندازه کافی کلسیم از رژیم غذایی خودتان دریافت نمی‌کنید، در مورد مصرف مکمل کلسیم با پزشک خود مشورت کنید. شما باید در دوران شیردهی، حدود 500 کالری اضافی در روز دریافت کنید. همچنین، حتما مایعات کافی بنوشید. مصرف ویتامین‌های دوران بارداری را پس از شیردهی ادامه دهید تا بدنتان، مواد مغذی کافی را دریافت کند.

در دوران شیردهی از چه چیزهایی باید اجتناب کنم؟

برخی غذاها می‌توانند کودکتان را اذیت کنند و معده آن‌ها را دچار نفخ کند یا بداخلاق شوند. بنابراین، به چیزی که می‌خورید و رفتار کودکتان توجه کنید. اگر غذا خاصی تاثیر بدی روی کودک گذاشت، آن را از رژیم غذایی خود حذف کنید. این غذاها می‌تواند شامل غذاهای تند، بروکلی یا شیر شود.

بعضی از نوزادان به شیر گاو در رژیم غذایی شما واکنش نشان می‌دهند و علائمی مثل نفخ، استفراغ، اسهال، بثورات پوستی یا قولنج در آن‌ها ظاهر می‌شود. کودک، همچنین ممکن است به چیزی که می‌خورید، واکنش آلرژیک نشان دهد. به‌عنوان‌مثال تخم‌مرغ و بادام‌زمینی می‌تواند باعث آلرژی شود. این حساسیت ممکن است به‌صورت بثورات پوستی یا مشکل تنفسی نمایان شود. اگر نوزاد شما هر کدام از این علائم را داشت، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

همچنین، مصرف کافئین و الکل را در شیردهی باید محدود کنید؛ چرا که این مواد می‌تواند وارد شیر شما شود. هر روز بیش از دو فنجان قهوه، چای، نوشابه یا سایر نوشیدنی‌‌های کافئینی ننوشید. همچنین، بیش از یک نوشیدنی الکلی در روز نخورید. از نوشیدن کافئین و الکل در کمتر از 2 ساعت قبل از شیردهی، خودداری کنید.

برخی از داروها می‌توانند وارد شیر شما شوند. ازاین‌قبیل داروها می‌توان به داروهای ضدافسردگی و داروهای ضدبارداری اشاره کرد. پس قبل از مشورت با پزشک هیچ دارویی مصرف نکنید. سیگارکشیدن نیز برای شیردهی، مضر است. مواد شیمیایی و دود سیگار می‌تواند وارد شیر شما شود. همچنین، سیگار می‌تواند شیر را کاهش دهد.