قرص اورژانسی چیست؟

قرص اورژانسی یک روش اضطراری پیشگیری از بارداری است که زنان بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده از آن استفاده می‌کنند. این قرص‌ حاوی هورمون‌هایی است که از بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کنند و مانع لقاح اسپرم‌ با تخمک می‌شوند.علت اینکه این قرص‌ با نام اورژانسی شناخته می‌شود، این است که باید در اسرع وقت و حداکثر سه تا پنج روز پس از رابطه جنسی مصرف شود. اما این قرص چه تاثیری روی بدن دارد و روش مصرف آن چگونه است؟

قرص اورژانسی چیست؟

قرص اورژانسی ضد بارداری یک نوع روش پیشگیری از بارداری اضطراری است که باید حداکثر تا پنج روز بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده مصرف شود. این قرص‌ با تاثیر روی هورمون‌های زنانه فرآیند تخمک‌گذاری و لقاح اسپرم با تخمک را با مشکل روبه‌رو می‌کند و از این طریق مانع بارداری می‌شود. هر چقدر فاصله مصرف قرص با رابطه جنسی کمتر باشد، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.

اگرچه مصرف این قرص در اکثر مواقع موثر  است، اما هرگز نباید به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری دائمی استفاده شود.

عملکرد قرص اورژانسی

قرص ضد بارداری اضطراری تخمک‌گذاری توسط تخمدان را متوقف می‌کند یا به تاخیر می‌اندازد. علاوه بر این، می‌تواند جلوی لقاح اسپرم با تخمکی که از قبل آزاد شده است را بگیرد. اما اگر اسپرم تخمک را بارور کرده باشد، قرص دیگر موثر نخواهد بود. ا

فراموش نکنید که قرص‌های اورژانسی فقط مانع بارداری می‌شوند؛ اما نمی‌توانند از شما در برابر عفونت‌های مقاربتی محافظت کنند. بنابراین بهتر است همیشه در هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید.

روش مصرف قرص اورژانسی

قرص ضد بارداری اورژانسی انواع مختلفی دارد که در ادامه می‌توانید با روش مصرف تعدادی از آن‌ها که رایج‌تر هستند، آشنا شوید.

۱. لوونورژسترول

لوونورژسترول (Levonorgestrel) یا تنسی (Tansy) یک نوع قرص هورمونی است که از بروز بارداری بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده جلوگیری می‌کند. این دارو‌ که پرمصرف‌ترین قرص ضد بارداری اضطراری محسوب می‌شود، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده است.

قرص‌ لوونورژسترول برخلاف سایر قرص‌ها حاوی پروژستین است و به ۲ روش عمل می‌کند. به عبارت دیگر، هم از آزاد شدن تخمک جلوگیری می‌کند و هم جلوی ورود تخمک بارور‌شده را به رحم می‌گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد که قرص‌های حاوی پروژستین در مقایسه با سایر داروها عوارض جانبی کمتری دارند.

مصرف این قرص‌ احتمال بارداری را ۷۵ تا ۹۸ درصد کاهش می‌دهد. نکته مهمی که باید بدانید این است که قرص‌‌ لوونورژسترول یا قرص تنسی ۱/۵ به احتمال زیاد در افرادی که اضافه وزن دارند، موثر نیست.

از انواع قرص‌ لوونورژسترول که در داروخانه‌ها یافت می‌شوند می‌توان به قرص‌ تک‌دوز (قرص تنسی ۱/۵) و قرص اورژانسی دوتایی (قرص تنسی ۰/۷۵) اشاره کرد. در صورت استفاده از قرص‌ دوتایی باید حدود ۱۲ ساعت بعد از مصرف دوز اول، دوز دوم را بخورید.

این دارو را تا حداکثر ۷۲ ساعت بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده تهیه کنید و طبق دستورالعمل بخورید. اگر حساس هستید یا تجربه حالت تهوع دارید، بهتر است نیم ساعت قبل از مصرف آن از قرص ضد تهوع استفاده کنید و قرص را همراه با غذا بخورید. در صورتی که بعد از مصرف قرص دچار عوارضی مثل خونریزی غیر عادی یا درد شدید، نزد متخصص زنان بروید.

۲. یولی‌پریستال

قرص‌ یولی‌پریستال (Ulipristal) که با نام الا و الاوان هم شناخته می‌شود، نوع دیگری از قرص ضد بارداری اضطراری است که با نسخه پزشک در دسترس است. این قرص هورمونی است و از تشکیل جنین در بدن جلوگیری می‌کند. طریقه مصرف قرص اورژانسی یولی پریستال به این صورت است که باید آن را به صورت تک‌دوز تا ۱۲۰ ساعت پس از رابطه جنسی مصرف کنید.

۳. قرص‌های ال‌دی و اچ‌دی

قرص‌های ال‌دی (LD) و اچ‌دی (HD) انواع دیگری از قرص‌ اورژانسی هستند که اثرات ضعیف‌تری نسبت به سایر داروها دارند و به همین دلیل باید حداقل ۲ عدد در هر نوبت مصرف شوند. معمولا توصیه می‌شود چهار عدد قرص LD را بلافاصله بعد از رابطه جنسی مصرف کنید و چهار عدد دیگر را هم با فاصله ۱۲ ساعت بعد از آن بخورید. قرص HD باید بلافاصله بعد از رابطه جنسی به میزان ۲ عدد و ۱۲ ساعت بعد هم ۲ عدد دیگر مصرف شود.

عوارض قرص اورژانسی

معمولا مصرف قرص ضد بارداری اضطراری با عارضه خاصی همراه نیست. اما بعضی از زنان ممکن است بعد از مصرف آن‌ها دچار مشکل شوند. در صورتی که بعد از مصرف قرص اورژانسی با مشکل حالت تهوع یا استفراغ روبه‌رو شدید، بهتر است قرص را همراه با غذا بخورید یا ۳۰ دقیقه قبل از مصرف آن از قرص ضد تهوع استفاده کنید.

به خاطر داشته باشید که نباید از قرص‌ اورژانسی بیش از سه تا چهار بار در سال استفاده کنید. اگر برای جلوگیری از بارداری با مشکل روبه‌رو هستید، بهتر است با متخصص زنان در مورد انتخاب بهترین روش پیشگیری از بارداری مشورت کنید.

در ادامه به بعضی از عوارض قرص اورژانسی اشاره می‌کنیم:

• حالت تهوع یا استفراغ
• حساسیت یا درد سینه
• سردرد
• درد شکم
• سرگیجه
• اختلال چرخه قاعدگی
• گرفتگی عضلات
• افزایش وزن

عوارض قرص‌ اورژانسی برای مردان

قرص ضد بارداری مردانه به جلوگیری از بارداری‌های ناخواسته کمک می‌کند. در حال حاضر، روی نسل اول این داروها آزمایش‌های بالینی انجام شده است. اما تحقیقات برای یافتن عوارض آن‌ها در مردان همچنان ادامه دارد. عوارض قرص ضد بارداری برای مردان عبارت‌اند از:

• آکنه
• سردرد
• اختلال نعوظ خفیف
• کاهش میل جنسی
• خستگی
• افزایش وزن

ذکر این نکته ضروری است که داروهای ضد بارداری مردانه ممکن است به‌ طور موقت روی تولید یا تحرک اسپرم تاثیر بگذارند. همچنین بعضی از مردان ممکن است اضطراب یا سایر اثرات روانی مربوط به استفاده از داروهای ضد بارداری را تجربه کنند.

تداخلات دارویی قرص‌های اورژانسی

قرص اورژانسی ضد بارداری ممکن است تحت تاثیر برخی داروها قرار گیرد که می‌تواند اثرگذاری آن‌ را کاهش داده یا باعث بروز عوارضی شود. بعضی از این دارو‌ها شامل موارد زیر است:

• داروهای ضد صرع: برخی از داروهای ضد صرع می‌توانند متابولیسم هورمون‌ها را افزایش داده و اثر قرص‌های ضد بارداری را کاهش دهند.
• داروهای ضد میکروبی: برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، مانند ریفامپین، می‌توانند اثرگذاری قرص‌های ضد بارداری را تحت تاثیر قرار دهند.
• داروهای ضد قارچ: برخی از داروهای ضد قارچ، به ویژه داروهایی مانند کتوکونازول، می‌توانند بر روی متابولیسم هورمون‌ها تاثیر بگذارند.
• داروهای ضد سل: داروهایی مانند ریفامپین که برای درمان سل استفاده می‌شوند، می‌توانند اثرگذاری قرص‌های ضد بارداری را کاهش دهند.
• داروهای ضد تشنج: داروهای ضد تشنج، مانند کاربامازپین و فنی توئین، می‌توانند بر روی سطح هورمون‌های موجود در خون تاثیر بگذارند و اثر قرص‌های اورژانسی را کاهش دهند. این موضوع به ویژه برای زنانی که مبتلا به اختلالات عصبی هستند اهمیت دارد.
• داروهای درمان HIV: داروهای خاصی که برای درمان HIV استفاده می‌شوند نیز ممکن است بر اثر بخشی قرص‌های اورژانسی تاثیر بگذارند. به همین دلیل، زنان تحت درمان HIV باید با پزشک خود مشورت کنند.
• گیاهان دارویی: برخی گیاهان دارویی نظیر خار مریم و گل راعی ممکن است با تاثیر هورمونی در اثگذاری قرص‌های ضد بارداری تداخل کنند.

چگونه عوارض قرص های ضد بارداری را کاهش دهیم؟

برای کاهش عوارض قرص‌های اورژانسی ضد بارداری، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• مشاوره با پزشک: مشاوره با پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین قرص اورژانسی را انتخاب کنید و از عوارض جانبی احتمالی آن آگاه شوید.
• زمان مصرف: قرص‌های اورژانسی باید در سریع‌ترین زمان ممکن پس از رابطه جنسی مصرف شوند. هرچه قرص اورژانسی ضد بارداری زودتر مصرف شود، احتمال اثربخشی افزایش یافته و عوارض آن کاهش می‌یابد.
• رعایت دوز مصرفی: مطمئن شوید که دوز صحیح را طبق دستور پزشک یا راهنمای دارو مصرف می‌کنید. مصرف دوزهای اضافی می‌تواند عوارض جانبی را تشدید کند.
• پیگیری قاعدگی: پس از مصرف قرص، پیگیری چرخه قاعدگی مهم است. اگر قاعدگی شما به تاخیر افتاد یا دچار خونریزی غیرطبیعی شدید، به پزشک مراجعه کنید.
• سبک زندگی سالم: تغذیه مناسب، ورزش منظم و خواب کافی می‌تواند به بهبود وضعیت عمومی بدن و کاهش عوارض جانبی کمک کند.

بهترین زمان برای مصرف قرص های ضدبارداری

بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری، بلافاصله پس از رابطه جنسی است. زیرا در این مرحله هنوز لقاح انجام نشده است و امکان پیشگیری از بارداری بیشتر است. اما اگر به هر دلیلی نتوانستید پس از رابطه این قرص‌ها را مصرف کنید، باید حداکثر ۷۲ ساعت پس از رابطه (برای قرص‌های لوونورژسترول یا Levonorgestrel) و تا ۱۲۰ ساعت پس از رابطه (برای قرص‌های اولی پیریستال) آن را مصرف کنید. هرچه زودتر این قرص‌ها مصرف شوند، احتمال بروز عوارض جانبی مانند تغییر در چرخه قاعدگی و تاثیرات روحی کمتر خواهد بود.

جایگزین قرص ضد بارداری چیست؟

پیشگیری از بارداری می‌تواند به شیوه‌های مختلفی انجام شود؛ اما باید توجه داشت که اغلب این روش‌ها مربوط به پیش از رابطه یا در حین آن هستند. در صورتی که از این روش‌ها استفاده نکنید و یک رابطه بدون محافظت را تجربه نمایید، هیچ جایگزینی مطمئنی برای قرص‌های اورژانسی وجود ندارد. به طور کلی، بعضی از روش‌ها که می‌توانید برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید عبارتند از:

• کاندوم: یکی از روش‌های رایج و موثر که علاوه بر جلوگیری از بارداری، از انتقال بیماری‌های مقاربتی نیز جلوگیری می‌کند.
• دیافراگم: یک روش غیر هورمونی که به عنوان مانع در برابر اسپرم عمل می‌کند و باید قبل از رابطه جنسی در بالای گردن رحم قرار گیرد.
• آی‌یو‌دی (IUD): یک وسیله کوچک که در رحم قرار می‌گیرد و می‌تواند به صورت هورمونی یا غیر هورمونی باشد. این روش می‌تواند برای چند سال موثر باشد.
• قرص‌های ضد بارداری هورمونی: می‌توانید با شروع پریود، از قرص‌های روزانه ضد بارداری استفاده کنید که به تنظیم چرخه قاعدگی و کاهش عوارض جانبی آن نیز کمک می‌کنند. این قرص‌ها از بارداری در رابطه‌های بعدی پیشگیری می‌کنند.
• آمپول ضد بارداری: یک روش هورمونی که به صورت تزریق هر سه ماه یک بار انجام می‌شود.
• چسب ضد بارداری: یک چسب هورمونی که بر روی پوست قرار می‌گیرد و به تدریج هورمون‌ها را به بدن منتقل می‌کند و از بارداری پیشگیری می‌نماید.

هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب بهترین گزینه به شرایط فردی، سلامتی و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد. مجددا تاکید می‌شود که در صورت تجربه رابطه بدون محفظت، هیچ جایگزینی برای قرص اورژانسی ضد بارداری وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: راهنمای بارداری سالم

چه کسانی نباید از قرص اورژانسی استفاده کنند؟

مصرف قرص‌ اورژانسی برای اکثر افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما اگر یکی از شرایط پزشکی زیر را دارید، نباید از این دارو استفاده نکنید:

• آسم شدید
• بیماری قلبی-عروقی
• وجود لخته خون در دست‌، پا یا ریه
• مشکلات کبدی
• فشار خون بالا
• میگرن و سردردهای شدید
• سرطان سینه یا رحم

جمع بندی

قرص اورژانسی ضد بارداری یکی از راه‌های موثر و سریع برای جلوگیری از بارداری ناخواسته هستند. این قرص‌ها در چند نوع مختلف تولید می‌شوند و در نحوه اثرگذاری و دوز مصرفی با یکدیگر تفاوت دارند. بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی، بلافاصله پس از رابطه است و بسته به نوع قرص، تا ۷۲ الی ۱۲۰ ساعت پس از آن نیز می‌توانند اثرگذار باشند. با آگاهی از نحوه مصرف، عوارض جانبی و کنترل آن‌ها، شما می‌توانید با خیالی آسوده از این روش استفاده کنید. مهم این است که به خود و سلامت خود توجه نمایید و در صورت نیاز، مشاوره‌های لازم را دریافت کنید. امیدواریم این اطلاعات برای شما مفید بوده باشد و بتوانید با شناخت کافی، تصمیمات بهتری در زمینه بارداری و پیشگیری از آن اتخاذ کنید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، کافی است با داروخانه دکتر سارا مرادی تماس بگیرید.