یائسگی

یائسگی در واقع قطع دائمی قاعدگی می باشد. یائسگی در واقع دوره ای از زندگی زنان محسوب می شود و بیماری نیست ولی تاثیر زیادی بر حالات فرد دارد. هر چند یائسگی اغلب با مشکلات فیزیکی نظیر گرگرفتگی و تعریق شبانه و علائمی ناخوشایند می باشد اما می تواند شروع دوره ای جدید در زندگی فرد بوده و تغییرات مثبتی را به همراه داشته باشد.

یائسگی به چه دلیل اتفاق می افتد؟

مهم ترین علت یائسگی افزایش سن می باشد. آغاز این دوران در واقع پایان دوران باروری زن محسوب می شود و به مرور منجر به تحلیل رفتن و کوچک شدن تخمدان ها می شود. البته همیشه یائسگی به دلیل افزایش سن رخ نمی دهد بلکه گاهی اوقات یائسگی به دلیل مصرف برخی داروها یا انجام برخی جراحی هاست. از مهم ترین عوامل غیر وابسته به سن که موجب یائسگی می شوند می توان به هیسترکتومی یا جراحی برداشت رحم و تخمدان ها، شیمی درمانی و رادیوتراپی ناحیه لگن اشاره کرد. لازم به ذکر است که جراحی برداشت رحم به تنهایی منجر به یائسگی نمی شود بلکه برداشت تخمدان ها عامل اصلی است.

یائسگی در چه سنی اتفاق می افتد؟

بر طبق نتایج به دست آمده از بررسی ها زنان به طور طبیعی حدود 51 سالگی یائسه می شوند. اما این سن در زنان مختلف متفاوت است و گاهی اوقات دیرتر و یا زودتر اتفاق می افتد. تعداد کمی از زنان در سنین جوانی و حدود 40 سالگی یائسه می شوند و درصد بسیار کمی از زنان در سن 60 سالگی یائسه می شوند. این اتفاق در زنان سیگاری چندین سال زودتر از زنان غیرسیگاری می افتد. هیچ روش دقیقی برای تخمین سن یائسگی وجود ندارد. تنها پس از 12 ماه قطع پیاپی قاعدگی می توان گفت که فرد یائسه شده است .

مرحله قبل از یائسگی یا پیش یائسگی
یائسگی به طور طبیعی به صورت تدریجی اتفاق می افتد. در واقع تخمدان ها به طور طبیعی به صورت ناگهانی از کار نمی افتند و این اتفاق به تدریج رخ می دهد. مرحله قبل از آن مرحله پیش یائسگی نامیده می شود. همانطور که عنوان شد عدم قاعدگی به مدت 12 ماه پی در پی نشانه اصلی یائسگی است. لازم به ذکر است در طول 12 ماه که مرحله پیش یائسگی نامیده می شود ممکن است تخمک گذاری انجام شود بنابراین احتمال بارداری در این زمان وجود دارد.

تغییرات ناشی از یائسگی
تغییرات ناشی از یائسگی در همه افراد یکسان نمی باشد. در حقیقت این مرحله می تواند در هر خانمی با دیگری متفاوت باشد. برخی از زنان با کمترین تغییر و عارضه مراحل یائسگی را طی می کنند. اما برخی دیگر دچار علائم جدی می باشند.

علائم یائسگی چیست؟

تجربه هر خانم از یائسگی خاص است. زمانی که یائسگی به صورت ناگهانی یا طی مدت زمان کوتاه‌تری اتفاق بیفتد، معمولا علائم شدیدتر است.

شرایطی مانند سرطان، هیسترکتومی (hysterectomy) و مصرف سیگار روی سلامت تخمدان‌ها تاثیر می‌گذارند و می‌توانند شدت و مدت زمان علائم یائسگی در زنان را تشدید کنند.

جدا از تغییرات قاعدگی، علائم پیش از یائسگی، یائسگی و پس از آن عموما یکسان است. از جمله شایع‌ترین علائم زودهنگام قبل از یائسگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کمتر شدن تناوب قاعدگی
• شدید یا ضعیف‌تر شدن قاعدگی نسبت به تجربه نرمال
• علائم مربوط به منبسط و منقبض شدن رگ‌ها، مانند گر گرفتگی، عرق شبانه و سرخ شدن
• حدود ۷۵ درصد از بانوان گرگرفتگی را تجربه می‌کنند.

هنگام نزدیک شدن به یائسگی، تغییرات فیزیکی و روانی مختلفی رخ می‌دهد که منجر به بروز علائم می‌شود. برخی از این علائم قبل از یائسگی شروع می‌شوند و برخی تا بعد از آن ادامه می‌یابند.

پایین آمدن قدرت باروری

با نزدیک شدن به انتهای مرحله باروری و قبل از شروع یائسگی، میزان استروژن کاهش پیدا می‌کند. بدین ترتیب احتمال بارداری پایین می‌آید.

به هم خوردن نظم قاعدگی

اولین نشانه نزدیک شدن یائسگی این است که نظم قاعدگی به هم می‌ریزد. ممکن است زودتر یا دیرتر از موعد اتفاق بیفتد و شدت آن کمتر یا بیشتر شود. اگر نسبت به تغییرات قاعدگی نگران هستید، بهتر است به متخصص زنان مراجعه کنید، چون ممکن است این تغییرات نشان‌دهنده حاملگی یا بیماری باشد.

احساس خشکی و ناراحتی در واژن

ممکن است قبل از یائسگی و در طول آن، در واژن احساس خشکی، ناراحتی یا خارش داشته باشید. در صورت وجود این علائم، فرد هنگام رابطه واژنی احساس ناراحتی و ساییدگی می‌کند. به‌علاوه، اگر پوست ترک بردارد، احتمال عفونت بالا می‌رود. گاهی هنگام یائسگی با آتروفی واژن (Vaginal atrophy) روبه‌رو می شوید. منظور از آن خشکی، نازک شدن و التهاب دیواره واژن است. استفاده از مرطوب‌کننده، روغن و داروهای مختلف می‌تواند در تسکین خشکی واژن و مسائل مربوط به آن تاثیرگذار باشد.

مطالعه بیشتر: تخمک گذاری چیست؟

یائسگی که با تغییرات هورمونی و کاهش ترشح هورمون‌های زنانه همراه است، عارضه خشکی واژن را نیز به همراه دارد و همین امر بر کیفیت و کمیت رابطه زناشویی خانم‌ها تاثیر می‌گذارد.

گُر گرفتگی

این حالت هنگام نزدیک شدن به یائسگی طبیعی است. به طوری که فرد در قسمت بالای بدن به طور ناگهانی احساس گرما می‌کند. این حس از صورت، گردن یا قفسه سینه شروع می‌شود و به سمت بالا یا پایین پیش می‌رود.

گرگرفتگی باعث عوارض زیر نیز می‌شود:

• تعریق
• گل افتادن پوست

برخی علاوه بر گر گرفتگی دچار تعریق شبانه یا لرز نیز می‌شوند.

معمولا یک سال بعد از اتمام قاعدگی افراد دچار گرگرفتگی خواهند شد، اما ممکن است این حالت تا ۱۴ سال بعد از یائسگی ادامه داشته باشد.

اختلال در خواب

حین یائسگی مشکلاتی در خواب فرد ایجاد می‌شود که متاثر از عوامل زیر است:

• اضطراب
• تعریق شبانه
• تکرر ادرار

ورزش زیاد و پرهیز از غذاهای چرب قبل از خواب به کنترل این وضعیت کمک می‌کند، اما درصورت تداوم این شرایط بهتر است با دکتر متخصص زنان و زایمان صحبت کنید.

تغییرات احساسی

افسردگی، اضطراب و انرژی پایین طی یائسگی شایع و طبیعی است. زودرنج شدن و کج خلقی در این دوران غیرعادی نیست. تغییرات هورمونی و اختلال در خواب می‌توانند در این امر دخیل باشند. به‌علاوه، احساس فرد به یائسه شدن نیز در تغییر احساسات بی‌تاثیر نیست. مثلا، اضطراب نسبت به میل جنسی پایین یا پایان دوره باروری می‌تواند باعث افسردگی هنگام یائسگی شود.

در حالی که احساس ناراحتی، زودرنجی و خستگی هنگام یائسگی طبیعی است، اما این عواطف لزوما نشان‌دهنده افسردگی نیست. با این حال، اگر به مدت ۲ هفته یا بیشتر احساس می‌کنید کم‌انرژی هستید باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر نسبت به وضعیت خواب یا تغییرات مربوط به یائسگی احساس نگرانی دارید، بهتر است با پزشک معالج خود تماس بگیرید.

براساس تحقیقاتی که پزشکان انجام داده‌اند، در برخی موارد بین یائسگی و خودکشی ارتباط وجود دارد. اگر کسی در این دوران به فکر خودکشی است، باید از مشاور یا درمانگر درخواست کمک کند.

یائسگی و هورمون درمانی

برخی از پزشکان در دوره پیش یائسگی برای بیمار هورمون هایی تجویز می کنند که یائسگی را به تاخیر بیاندازند. این هورمون ها می توانند تا حدی مشکلات ناشی از یائسگی را کاهش داده و حتی یائسگی را به تاخیر بیاندازند. لازم به ذکر است که این داروها حتما باید توسط پزشک متخصص تجویز شوند و برای مدت محدود و مشخصی قابل استفاده هستند زیرا مصرف طولانی مدت داروهای هورمونی برای به تاخیر انداختن یائسگی می تواند خطر حملات قلبی، سکته های مغزی، لخته شدن خون و سرطان پستان را افزایش دهند بنابراین باید حتما تحت نظر پزشک مصرف شوند.

یائسگی و مشکلات سلامتی

یائسگی خطر ابتلا به بیماری های قلبی را در زنان افزایش داده و می تواند خطر پوکی استخوان را بالا ببرد. کاهش میزان استروژن در سنین یائسگی می تواند منجر به این مشکلات در زنان شود. البته استفاده از هورمون درمانی و مصرف هورمون های خوراکی نیز می تواند خطر بیماری های قلبی و سکته های مغزی را افزایش دهد. بنابراین فرد در سنین یائسگی باید مراقب سلامت خود بوده و انجام معاینات دوره ای قلب را جدی بگیرد.

نکاتی برای حفظ سلامتی در دوران یائسگی

رعایت یک سبک زندگی سالم در تمام طول عمر زنان امری لازم و ضروری است. اما در دوره یائسگی باید توجه ویژه ای به این مسئله شود. زنان در سنین یائسگی باید تحت چک آپ های روتین بوده و در فواصل منظم نسبت به اندازه گیری فشارخون، قند خون و میزان کلسترول خون خود اقدام نمایند. علاوه بر اینها انجام ماموگرافی های منظم نیز اکیدا توصیه می شود. همچنین انجام تمرینات ورزشی مانند ایروبیک نیز توصیه می شود زیرا علاوه بر اینکه به سلامت قلب و تناسب اندام کمک می کند می تواند خلق و خوی فرد را بهبود بخشیده و میزان استرس را کاهش دهد.