کلاژن, مکمل غذایی

کلاژن چیست؟

کلاژن چیست؟

کلاژن یکی از اصلی‌ترین پروتئین‌های بدن انسان است که در ساختار بسیاری از بافت‌ها از جمله پوست، استخوان‌ها، مفاصل، تاندون‌ها و غضروف‌ها نقش اساسی دارد. این پروتئین به عنوان یکی از عناصر کلیدی در حفظ استحکام و انعطاف‌پذیری بافت‌ها شناخته می‌شود.

در این مقاله قصد داریم به ارائه تعریفی کامل از کلاژن و انواع آن، خواص پودر کلاژن و پاسخ به سوالاتی همچون کلاژن هیدرولیزشده چیست؟ و چرا کلاژن پوست کم میشود؟، بپردازیم.

کلاژن

کلاژن چیست؟

کلاژن یک پروتئین ساختاری است و به عنوان فراوان ترین پروتئین بدن شناخته می شود.

کلاژن توسط سلول‌های بافت‌های همبند ساخته می‌شود و بلوک اصلی ساختمان پوست، ماهیچه ها، استخوان ها، تاندون ها و رباط ها و سایر بافت های همبند بدن به شمار می رود.

این پروتئین از زنجیره‌های بلند آمینواسیدی تشکیل شده است و ساختاری سه‌گانه دارد که به آن استحکام و انعطاف‌پذیری می‌بخشد. اسیدهای آمینه اصلی سازنده کلاژن پرولین، گلیسین و هیدروکسی پرولین هستند. این اسیدهای آمینه با هم گروه می شوند تا فیبرهای پروتئینی را در یک ساختار مارپیچ سه گانه تشکیل دهند.

ویتامین C، زینک، مس و منگنز نیز در ساخت کلاژن شرکت دارند.

بیش از 28 نوع مختلف از کلاژن شناسایی شده‌اند که هر کدام نقش ویژه‌ای در بافت‌های مختلف بدن دارند.

برخی از اصلی ترین انواع کلاژن به صورت زیر دسته بندی می شوند:

کلاژن نوع I: این نوع کلاژن بیشترین فراوانی را داشته و در پوست، استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها یافت می‌شود. کلاژن نوع I به عنوان ماده‌ای اصلی در حفظ استحکام پوست و استخوان‌ها شناخته می شود.

کلاژن نوع II: این نوع کلاژن بیشتر در بافت‌های غضروفی و مفاصل وجود دارد و در حفظ انعطاف‌پذیری و استحکام مفاصل دخیل است.

کلاژن نوع III: کلاژن نوع ۳ در بافت‌های عضلانی، عروقی و دستگاه گوارش وجود دارد و به حفظ ساختار و پایداری این بافت‌ها کمک می‌کند.

کلاژن نوع IV: این نوع کلاژن در لایه‌های پایه پوست و عروق خونی قرار دارد و نقش مهمی در پشتیبانی از بافت‌های اپیتلیال و فیلتراسیون در عروق دارد.

 انواع کلاژن

کلاژن از منابع متنوعی قابل استخراج است. معمولاً منابع حیوانی نظیر گاو و خوک از مهم‌ترین منابع تولید کلاژن هستند. اما در سال‌های اخیر، کلاژن استخراج شده از منابع دریایی، مانند ماهی، به دلیل مزایایی نظیر کاهش خطر انتقال بیماری‌ها و آلرژی‌ها، مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است. این منابع دریایی همچنین به دلیل پایداری و دسترسی آسان، به عنوان جایگزین مناسبی برای منابع سنتی مطرح شده‌اند.

 

خواص پودر کلاژن

نقش اصلی کلاژن ایجاد ساختار، قدرت و پشتیبانی در سراسر بدن است. کلاژن به حفظ یکپارچگی بافت‌ها و انعطاف‌پذیری آن‌ها کمک می‌کند، بافت‌های همبند را محکم و مقاوم می‌سازد و از تحلیل آن‌ها جلوگیری می‌کند.

در ادامه به بررسی نقش های خاص پروتئین Collagen می پردازیم.

– حفظ سلامت پوست

یکی از مهم‌ترین خواص کلاژن، کمک به حفظ جوانی و استحکام پوست است. کلاژن در لایه‌های زیرین پوست وجود دارد و به پوست استحکام، نرمی و انعطاف می‌بخشد. به دلیل اینکه با افزایش سن تولید کلاژن کاهش یافته، کلاژن موجود با سرعت بیشتری تجزیه می شود و کلاژن نسبت به دوران جوانی از نظر کیفیت پایین تر است پوست خاصیت الاستیک خود را از دست می‌دهد و به تدریج دچار چین و چروک می‌شود. مصرف مکمل‌های کلاژن یا مواد غذایی حاوی آن می‌تواند به حفظ جوانی و کاهش چین و چروک‌های پوست کمک کند.

کاهش تولید کلاژن پس از 60 سالگی برای همه طبیعی است، اما زنان پس از یائسگی کاهش قابل توجهی در تولید کلاژن تجربه می کنند.

کلاژن برای حفظ سلامت پوست

 

– تقویت و استحکام استخوان‌ها

کلاژن به عنوان یک پروتئین اصلی در ساختار استخوان‌ها در کنار مواد معدنی برای استحکام و مقاومت استخوان حیاتی است. به خصوص کلاژن نوع I، پروتئین اصلی ساختاری استخوان‌هاست و نقشی اساسی در انعطاف‌پذیری و استحکام آن‌ها دارد. تقریباً ۹۰ درصد از ماتریکس آلی استخوان‌ها را کلاژن تشکیل می‌دهد.

این پروتئین با ایجاد پایه‌ای برای رسوب مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر، تراکم استخوان را افزایش می‌دهد و در برابر فشارها و ضربات مقاوم‌تر می‌سازد. با کاهش تولید کلاژن در سنین بالا، استخوان‌ها به تدریج دچار کاهش تراکم می‌شوند که می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود. تامین کلاژن مورد نیاز بدن می‌تواند به بهبود تراکم استخوان و کاهش خطر بروز شکستگی کمک کند.

کلاژن برای تقویت و استحکام استخوان‌ها

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های کلاژن می‌تواند در بهبود تراکم استخوان‌ها مؤثر باشد. این مکمل‌ها با افزایش کلاژن در بدن، ماتریکس استخوانی را بازسازی کرده و از تحلیل رفتن آن جلوگیری می‌کنند. این اثر به‌ویژه برای گروه‌هایی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند، مانند سالمندان و زنان یائسه، اهمیت بسیاری دارد.

– حفظ سلامت مفاصل و جلوگیری از آرتروز

کلاژن نوع II در بافت‌های غضروفی و مفاصل نقش مهمی دارد و از ساییدگی و فرسایش مفاصل جلوگیری می‌کند. کاهش تولید کلاژن می‌تواند باعث تحلیل غضروف و بروز مشکلاتی مانند آرتروز شود. پودر کلاژن یا سایر اشکال مکمل کلاژن می‌توانند به بازسازی غضروف‌ها کمک کنند و از درد و سفتی مفاصل جلوگیری کنند.

آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی در جهان است. علائم آرتروز شامل درد، التهاب، سفتی و محدودیت حرکتی است که می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار دهد.

مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن می‌توانند تولید غضروف را تحریک کرده و فرایند تحلیل آن را کندتر کنند. به‌عنوان مثال، در یک پژوهش، افراد مبتلا به آرتروز زانو که به مدت ۳ ماه مکمل کلاژن مصرف کردند، کاهش قابل‌توجهی در شدت درد و بهبود حرکت گزارش دادند. این نتایج نشان می‌دهند که کلاژن نه تنها از فرسایش مفاصل جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند به بازسازی غضروف آسیب‌دیده نیز کمک کند.

کلاژن برای حفظ سلامت مفاصل و جلوگیری از آرتروز

ورزشکاران نیز به دلیل فشارهای مکرر بر مفاصل خود در معرض آسیب غضروفی هستند. مکمل‌های کلاژن می‌توانند با تقویت غضروف‌ها و کاهش التهاب، از آسیب‌های مرتبط با ورزش جلوگیری کنند. بنابراین، کلاژن نه تنها برای سالمندان، بلکه برای افراد فعال نیز مفید است.

– بهبود رشد مو و ناخن

کلاژن به عنوان یک ماده تقویت‌کننده برای مو و ناخن شناخته می‌شود. این پروتئین به افزایش استحکام و مقاومت مو و ناخن‌ها کمک کرده و از شکنندگی آن‌ها جلوگیری می‌کند.

با کاهش تولید کلاژن، موها نازک‌تر و شکننده‌تر می‌شوند و ممکن است سرعت رشد آن‌ها کاهش یابد. همچنین، کاهش کلاژن می‌تواند فولیکول‌های مو را ضعیف کند و منجر به افزایش ریزش مو شود. این موضوع به‌ویژه در دوران پیری یا در شرایط استرس‌زا بیشتر مشاهده می‌شود.

کلاژن در بهبود رشد مو و ناخن

مصرف مواد غذایی غنی از کلاژن یا مکمل‌های کلاژن می‌تواند به بازسازی ساختار مو کمک کند و در عین حال رشد مو را تقویت کند. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف کلاژن باعث افزایش ضخامت و درخشندگی مو می‌شود و از آسیب‌های ناشی از آلودگی یا استفاده از محصولات شیمیایی جلوگیری می‌کند.

کلاژن برای تقویت ساختار ناخن‌ها

ناخن‌های شکننده یا ترک‌خورده نیز می‌توانند نشان‌دهنده کمبود کلاژن باشند. قرص کلاژن با تقویت ساختار ناخن‌ها، از ترک‌خوردگی و شکستن آن‌ها جلوگیری می‌کنند. در یک مطالعه، زنانی که به مدت ۶ ماه مکمل کلاژن مصرف کردند، بهبود چشمگیری در استحکام و ظاهر ناخن‌های خود مشاهده کردند.

– تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد دستگاه گوارش

سیستم ایمنی بدن و سلامت دستگاه گوارش ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و کلاژن می‌تواند نقش مهمی در حفظ این تعادل ایفا کند. کلاژن حاوی اسیدهای آمینه مانند گلیسین و پرولین است که به حفظ سلامت بافت‌های بدن کمک می‌کنند.

نقش کلاژن در سلامت روده‌ها

دیواره‌های روده انسان به یکپارچگی و استحکام خاصی نیاز دارند تا از نشت مواد زائد و سموم به جریان خون جلوگیری شود. کلاژن به‌عنوان یکی از اجزای اصلی دیواره روده، به حفظ این یکپارچگی کمک می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های کلاژن می‌تواند به کاهش علائم سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) و بیماری‌های التهابی روده مانند کرون کمک کند.

تأثیر کلاژن بر سیستم ایمنی

سیستم ایمنی بدن برای عملکرد بهینه به حمایت مواد مغذی نیاز دارد. کلاژن، با تأمین اسیدهای آمینه مورد نیاز برای تولید سلول‌های ایمنی، می‌تواند به تقویت پاسخ ایمنی بدن کمک کند. این خاصیت به‌ویژه در مقابله با عفونت‌ها و التهابات مزمن مفید است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن باعث کاهش التهاب و افزایش توانایی بدن در مقابله با بیماری‌های مزمن می‌شوند.

نقش کلاژن در کاهش استرس اکسیداتیو

استرس اکسیداتیو، که ناشی از تجمع رادیکال‌های آزاد در بدن است، می‌تواند به تخریب سلولی و افزایش خطر بیماری‌ها منجر شود. کلاژن با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود، به کاهش آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو کمک می‌کند. این خاصیت باعث می‌شود که کلاژن در پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی نیز نقش داشته باشد.

 

چرا باید کلاژن مصرف کنیم؟

یکی از اصلی‌ترین دلایل مصرف مکمل‌های کلاژن، کاهش طبیعی تولید این ماده حیاتی در بدن با گذر زمان است. بدن انسان از حدود ۲۵ سالگی به تدریج تولید کلاژن را کاهش می‌دهد. با افزایش سن، این کاهش شدت بیشتری پیدا می‌کند و اثرات آن به وضوح در ساختار پوست، مفاصل و استخوان‌ها مشاهده می‌شود. کاهش تولید کلاژن می‌تواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

  • افت کیفیت پوست: کاهش کلاژن باعث ایجاد چین‌وچروک، افتادگی پوست و کاهش خاصیت الاستیسیته آن می‌شود. پوست خشک‌تر شده و قدرت خود در حفظ رطوبت را از دست می‌دهد.
  • ضعف مفاصل و دردهای عضلانی: کلاژن بخشی اساسی از بافت‌های مفصلی است و کاهش تولید آن منجر به دردهای مفصلی و کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل می‌شود.
  • کاهش تراکم استخوان: استخوان‌ها برای حفظ استحکام خود به کلاژن نیاز دارند. کاهش تولید کلاژن با افزایش خطر شکستگی‌ها و بیماری‌هایی نظیر پوکی استخوان همراه است.

این کاهش طبیعی کلاژن باعث می‌شود بدن نتواند به ‌طور مؤثر ساختار بافت‌های مختلف را حفظ کند و نیاز به منابع خارجی برای جبران آن ایجاد شود.

یکی دیگر از چالش‌های مهم در جبران کاهش کلاژن، محدودیت جذب آن از منابع غذایی است. اگرچه کلاژن به‌طور طبیعی در غذاهایی مانند استخوان، گوشت و آب‌گوشت وجود دارد، اما این شکل از کلاژن به‌صورت مستقیم توسط بدن جذب نمی‌شود. بدن باید کلاژن را به واحدهای کوچکتری به نام پپتیدها و آمینواسیدها تجزیه کند تا بتواند از آن استفاده کند.

مصرف مکمل‌های کلاژن به ‌ویژه نوع هیدرولیز شده آن، به عنوان یکی از راه‌های افزایش تولید کلاژن در بدن، به شکل پپتیدهای زیست‌فعال عرضه می‌شوند. این نوع کلاژن به‌طور مستقیم توسط بدن جذب می‌شود و می‌تواند به شکل مؤثری در تولید و بازسازی بافت‌های مختلف بدن نقش داشته باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که این پپتیدها قادرند به پوست، مفاصل و استخوان‌ها نفوذ کنند و تولید کلاژن طبیعی بدن را تحریک نمایند.

بنابراین دلایل مصرف قرص کلاژن ساز به‌ عنوان یک راهکار عملی و اثربخش توصیه می‌شود. مکمل‌های کلاژن به بدن کمک می‌کنند تا اثرات ناشی از کاهش تولید این پروتئین را جبران کند. همچنین، این مکمل‌ها از طریق تحریک تولید طبیعی کلاژن در بافت‌ها، نقش مهمی در بهبود سلامت عمومی بدن ایفا می‌کنند.

 

کلاژن هیدرولیزشده چیست؟

کلاژن هیدرولیز شده، که به آن “پپتید کلاژن” نیز گفته می‌شود، نوعی کلاژن است که از طریق فرآیندی به نام هیدرولیز به اجزای کوچک‌تر و قابل جذب‌تر تجزیه شده است.

در این فرآیند، زنجیره‌های بلند پروتئینی کلاژن شکسته شده و به پپتیدها و آمینواسیدهای زیست‌فعال تبدیل می‌شوند. این تغییر ساختار باعث می‌شود که کلاژن هیدرولیز شده به‌راحتی توسط بدن جذب شده و در سیستم گوارشی هضم شود. از همین رو، این نوع کلاژن به دلیل قابلیت جذب بالا، یکی از اصلی‌ترین مواد مورد استفاده در مکمل‌های غذایی و محصولات مراقبتی پوست است.

کلاژن هیدرولیز شده

ویژگی اصلی کلاژن هیدرولیز شده این است که زیست‌فعال است، به این معنا که می‌تواند تولید کلاژن طبیعی بدن را تحریک کند. وقتی این نوع کلاژن مصرف می‌شود، به بافت‌های هدف مانند پوست، استخوان‌ها و مفاصل منتقل شده و بازسازی آن‌ها را تسریع می‌کند. به همین دلیل، مصرف این ماده به‌ویژه برای افرادی که با مشکلاتی همچون افتادگی پوست، چین‌وچروک، دردهای مفصلی یا کاهش تراکم استخوان مواجه هستند، توصیه می‌شود.

تحقیقات علمی نشان داده‌اند که کلاژن هیدرولیز شده می‌تواند الاستیسیته و رطوبت پوست را بهبود بخشد، چین‌وچروک‌های سطحی را کاهش دهد و حتی علائم پیری پوست را به تأخیر بیندازد. علاوه بر این، این نوع کلاژن نقش مهمی در کاهش التهاب مفاصل و تقویت غضروف‌ها ایفا می‌کند. همچنین، مصرف منظم آن می‌تواند تراکم استخوان‌ها را افزایش و خطر شکستگی را کاهش دهد.

کلاژن هیدرولایز به دلیل سهولت مصرف و قابلیت انحلال بالا، به شکل‌های مختلفی مانند پودر، قرص یا نوشیدنی در بازار موجود است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که افراد بتوانند به راحتی این مکمل را در برنامه روزانه خود جای دهند و از فواید گسترده آن بهره‌مند شوند.

 

چقدر کلاژن بخوریم؟

مقدار کلاژن مورد نیاز بدن به فرم مصرفی، هدف از استفاده، شرایط جسمی، بیماری های زمینه ای و عوامل دیگر بستگی داشته و بهتر است توسط پزشک معالج تعیین شود.

کلاژن هیدرولیز شده یکی از رایج‌ترین شکل‌هایی است که در مکمل‌ها استفاده می‌شود و اغلب به صورت قرص کلاژن، کپسول یا پودر در دسترس است.

مطابق مطالعات صورت گرفته، مصرف 2.5 تا 15 گرم پپتیدهای کلاژن هیدرولیز شده در روز در بزرگسالان ایمن است.

 

قرص کلاژن را کی بخوریم؟

زمان مصرف کلاژن می‌تواند تأثیر مهمی بر جذب و اثرگذاری آن در بدن داشته باشد. انتخاب بهترین زمان مصرف پودر کلاژن به هدف مصرف (مانند بهبود پوست، تقویت مفاصل یا کمک به ریکاوری عضلات) و نوع فعالیت‌های روزانه فرد بستگی دارد.

یکی از بهترین زمان‌ها برای مصرف کلاژن، صبح‌ها با معده خالی است. دلیل این توصیه این است که هنگام ناشتا بودن، دستگاه گوارش سریع‌تر مواد مغذی را جذب می‌کند و کلاژن به‌طور مستقیم در دسترس بدن قرار می‌گیرد.

این روش برای افرادی که قصد بهبود سلامت پوست یا تقویت مفاصل را دارند، بسیار مناسب است. همچنین، مصرف کلاژن در این زمان باعث می‌شود که بدن در طول روز فرصت بیشتری برای استفاده از این پروتئین در فرایندهای ترمیمی و تقویتی داشته باشد.

شب‌ها نیز زمان بسیار مناسبی برای مصرف کلاژن محسوب می‌شود. در طول خواب، بدن وارد فاز ترمیم و بازسازی سلولی می‌شود و کلاژن می‌تواند به‌عنوان ماده اولیه در این فرآیند نقش مؤثری ایفا کند.

مصرف کلاژن قبل از خواب به بهبود کیفیت پوست، بازسازی مفاصل و حتی تقویت عضلات کمک می‌کند. این روش برای افرادی که هدفشان مقابله با علائم پیری پوست یا کاهش دردهای مفصلی است، بسیار کاربردی است.

برای ورزشکاران و افرادی که به فعالیت‌های بدنی سنگین مشغول هستند، مصرف کلاژن پس از تمرینات ورزشی ایده‌آل است. فعالیت بدنی باعث ایجاد فشار روی مفاصل و پارگی‌های ریز در عضلات می‌شود. کلاژن می‌تواند در بازسازی این بافت‌ها نقش کلیدی ایفا کند. ترکیب کلاژن با ویتامین C بعد از ورزش، به افزایش جذب و تأثیر مثبت آن بر ترمیم و تقویت بافت‌های همبند کمک می‌کند.

اگر مصرف ناشتا یا قبل از خواب برای شما امکان‌پذیر نیست، مصرف کلاژن همراه با وعده‌های غذایی گزینه‌ای دیگر است. همراه بودن کلاژن با غذا به بهبود هضم و جذب آن کمک می‌کند. این روش به‌ویژه برای افرادی که مشکلات گوارشی دارند یا نمی‌توانند مکمل را به‌تنهایی مصرف کنند، مفید است.

 

قرص کلاژن چه عوارضی دارد؟

کلاژن به طور کلی به عنوان یک مکمل روزانه ایمن برای افراد سالم در نظر گرفته می شود و در اکثر موارد عوارض جانبی نامطلوبی ندارد.

با این حال، برخی علائمی مانند طعم ناخوشایند، احساس سیری بیش از حد یا سایر شکایات معده را گزارش کرده اند.

چه کسانی نباید کلاژن مصرف کند؟

کلاژن برای اکثر افراد بی خطر است.

اما در افرادی با سابقه حساسیت به مواد غذایی مانند آلرژی به ماهی یا صدف، مصرف کلاژن با منشاء دریایی توصیه نمی شود.

گیاهخواران و وگان ها نیز بهتر است از کلاژن با منشاء حیوانی اجتناب کنند.

همچنین افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای به ویژه بیماری های مرتبط با کبد و کلیه، باید قبل از استفاده از مکمل کلاژن با پزشک متخصص مشورت نمایند..

 

سایر راه‌های افزایش تولید کلاژن در بدن

علاوه بر دریافت کلاژن از طریق مصرف منابع آن در رژیم غذایی و مکملیاری با کلاژن، راه های زیر نیز برای بهبود وضعیت کلاژن در بدن توصیه می شوند:

  • مصرف ویتامین C و روی: مکمل ویتامین C و زینک به تولید کلاژن در بدن کمک می‌کنند و باید به میزان کافی در رژیم غذایی وجود داشته باشند.
  • اجتناب از نور مستقیم خورشید: اشعه‌های UV خورشید می‌توانند باعث تجزیه کلاژن در پوست شوند؛ بنابراین استفاده از کرم‌های ضدآفتاب و اجتناب از آفتاب‌سوختگی برای حفظ کلاژن پوست ضروری است.
  • کاهش مصرف قند و شکر: مصرف زیاد قند می‌تواند به تجزیه کلاژن و آسیب به پوست منجر شود، بنابراین کنترل مصرف قند به حفظ کلاژن بدن کمک می‌کند.

 

سخن پایانی

در این مقاله از داروخانه دکتر سارا مرادی و در پاسخ به سوال کلاژن چیست، بیان شد که کلاژن به عنوان یکی از مهم‌ترین پروتئین‌های بدن، نقش کلیدی در حفظ جوانی و استحکام پوست، استخوان‌ها، مفاصل و سایر بافت‌های همبند ایفا می‌کند.

با افزایش سن، تولید کلاژن در بدن کاهش می‌یابد و می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند چین و چروک پوست، ضعف استخوان‌ها و آرتروز شود.

مصرف منابع غذایی غنی از کلاژن یا استفاده از مکمل‌های آن می‌تواند به بهبود سلامت عمومی بدن کمک کند و روند پیری را به تاخیر بیاندازد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *